Kogelblok , o. (-ken) , ball block , das Kugelprisma
Een hulpmiddel voor het bouwen van een meetopstelling, met de functie van een V-blok maar geheel anders van constructie.
Een kogelblok bestaat uit vier gehard stalen kogels, twee aan twee van elkaar gescheiden door een eveneens gehard stalen afstandsstuk. Voor zo'n combinatie is steeds, zoals in het schetsje te zien is, een omgeschreven cirkel te vinden. Zij is dan ook in een ring te vangen, aangenomen dat de kogels en het afstandsstuk op een plat grondvlak worden opgelegd.
De zo ontstane constructie heeft een aantal opvallende voordelen. Anders dan bij een V-blok , dat als een geheel tegelijkertijd aan een aantal eisen moet voldoen, kunnen dezelfde eisen bij een kogelblok verdeeld worden over de verschillende constructie-elementen. Een overall onnauwkeurigheid van ± 5 μm is zodoende gemakkelijk haalbaar, terwijl dat voor V-blokken wel als een uiterst haalbare ondergrens is te beschouwen.
Door het afstandsstuk tussen de kogels ontstaan verschillende oplegmogelijkheden in de
onderling loodrechte richtingen AA en BB. Als gevolg daarvan heeft een kogelblok een groot gebied aan diameters van stabiel op te leggen cilinders. Voor een maat 2 bij voorbeeld bedraagt dit bereik 0 (3 – 250) mm.
Regelmatige meerpuntsonrondheden, die onder bepaalde omstandigheden verborgen kunnen blijven, treden bij rondloop in heide oplegrichtingen beslist aan de dag. Datzelfde geldt voor zeer kleine onrondheden, als gevolg van de grote nauwkeurigheid van de kogelblokken.
De afstelling van de kogelblokken is met een bijgeleverde instelkogel doeltreffend en snel te controleren. Ook het opnieuw afstellen is gemakkelijk, en wijst zichzelf. Het enige gevaar dat de nauwkeurigheid kan bedreigen, is dat de instelschroeven te vast worden aangedraaid. Dit kan tot doorbuiging van het platte oplegvlak leiden.
Bovendien bestaat de kans dat de kogels met geweld in het oplegvlak worden geperst, wat doet denken aan een Brinell-hardheidsmeting. Beide effecten leiden, alleen of in samenwerking, tot vervormingen die maken dat het kogelblok niet meer is of te stellen. De instelkogel blijft dan, bij oplegging, wiebelig en er is ook op geen enkele manier een stabiele positie voor te vinden. De remedie is dan de kogelblokken te demonteren, en de grondvlakken in een opstelling opnieuw vlak telaten slijpen. Na montage voldoen de kogelblokken weer aan hun oorspronkelijke specificaties.
Door verdraaiing van de kogels kunnen eventuele slijtplekken buitenspel worden gezet.
Na afstelling is het kogelblok dan weer als nieuw.
A
afstandsstuk
Vorige pagina